Opis dań i ich związek z regionem
Jak pisała w „Kuchni z rodowodem. Potrawy i produkty tradycyjne województwa kujawsko – pomorskiego” Grażyna Szelągowska, ziemniaki wkroczyły do jadłospisu wiejskiego pod koniec XIXw. Z czasem stały się podstawowym produktem w kuchni wiejskiej. Jedzono je w dni powszednie ale i od święta, pod różnymi postaciami.
Zupa ziemniaczana opisywana była także w pracy zbiorowej m.in. prof. De Stanisława Bergera „Kuchnia Polska” PWE. Ta niezwykła publikacja jest już od ponad 50 lat obecna w polskich domach, ale także księgarniach na całym świecie.
Zupę tę przygotowywały nasze babcie i mamy, rzec można, w co drugi piątek. Był to szybki sposób na przygotowanie ciepłego i smacznego posiłku. Pamiętamy jak nasze babcie i mamy wg upodobań czasami dodawały do zupy sok z kiszonej kapusty lub ogórków, co znajduje swe potwierdzenie w „Kuchni Polskiej”.
Ziemniak w kuchni borowiackiej był jednym z podstawowych produktów wykorzystywanych do przyrządzania posiłków. Robiono z nich różnego rodzaju kluski, placki (flyndze), jedzono je gotowane, pieczone, dodawano do zup. Przygotowywane były jako samodzielne dania lub dodatek do znanych wcześniej potraw (polewka).
Przepisy na dania regionalne od KGW Bysław
Szandar
Składniki:
3-4 kg ziemniaków, 3 jaja, 1 duża cebula, 4 łyżki mąki, 30 dag boczku wędzonego, sól, pieprz
Sposób przygotowania:
Ziemniaki i cebulę zetrzeć na tarce. Dodać jaja, sól, pieprz i mąkę. Wymieszać do uzyskania gładkiej konsystencji. Blachę wysmarować olejem, wyłożyć boczkiem pokrojonym w paski. Na boczek wylać masę ziemniaczaną. Górę wyłożyć boczkiem. Piec ok 60 minut, w zależności od grubości szandara.
Sos grzybowy
Składniki:
2 garście grzybów suszonych, 1 cebula, słodka śmietana , mąka, pieprz, sól, warzywko
Sposób przygotowania:
Grzyby namoczyć w wodzie, co najmniej 12 godzin wcześniej. Następnie pokroić je i ugotować z przyprawami i posiekaną drobno cebulą. Zaciągnąć mąką i śmietaną.
Polewka na maślance
Składniki:
2 litry wody, 1 litr maślanki, 1 łyżka masła, 2 łyżki mąki, 10 dag boczku świeżego lub wędzonego, 1 cebula, ziele angielskie, liść laurowy, sól, kilka ziemniaków
Sposób przygotowania:
Ziemniaki obrać, pokroić w niezbyt duże kostki, ugotować w posolonej wodzie z dodatkiem liścia laurowego i ziela angielskiego. Wlać maślankę roztrzepaną z mąką. Mieszając, całość delikatnie zagotować. Boczek pokroić w paski, cebulę posiekać, razem podsmażyć i dodać do zupy. Całość doprawić do smaku.
Mace borowiackie
Składniki:
2 kg mąki pszennej, 1l mleka, kostka tłuszczu, 10 łyżek cukru, 10 dag drożdży, szczypta soli.
Sposób przygotowania:
Przygotować rozczyn ze szklanki mleka, łyżki cukru i drożdży. Odstawić do wyrośnięcia. Zagotować resztę mleka z cukrem i tłuszczem, połączyć z rozczynem, częścią mąki i solą. Stopniowo dodawać resztę mąki. Ciasto dobrze wyrobić i rozłożyć na blaszce wysmarowanej tłuszczem. Ciasto podzielić na kwadraty, na środek każdego nałożyć farsz (np. grzybowy ze skwarkami), posypać serem. Mace piec, aż się zarumienią.
Zupa ziemniaczana z flyndzami
Składniki:
0,5 kg kości wieprzowych, 30 dag włoszczyzny, 0,5 kg ziemniaków, 30 dag boczku świeżego, mąka, śmietana, ziele angielskie, liść laurowy, sól, pieprz ziarnisty
Sposób przygotowania:
Kości i włoszczyznę dokładnie umyć pod bieżącą wodą. Warzywa pokroić, marchew zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Włożyć do garnka z zimną wodą i gotować. Zebrać tzw. Szumy. Dodać przyprawy: kilka ziaren ziela angielskiego i pieprz oraz sól. Ziemniaki obrać i pokroić w kostkę. Dodać do garnka i gotować do miękkości. Boczek pokroić w paski i podsmażyć wraz z posiekaną cebulą. Dodać do zupy. Na końcu mieszamy mąkę ze śmietaną i zaciągamy nią zupę.
Flyndze
Składniki:
1,5 kg ziemniaków, 2 jaja, 5 dag mąki pszennej, olej, sól, pieprz, majeranek
Sposób przygotowania:
Ziemniaki obieramy i ścieramy na tarce o grubych oczkach. Do ziemniaków dodajemy mąkę, jaja, sól, pieprz i dokładnie mieszamy. Dzielimy ciasto na pół, do jednej porcji dokładamy majeranek. Smażymy na patelni w dość dużej ilości oleju.
Grzyby marynowane po borowiacku z dodatkiem ziół
Składniki:
1 kg oczyszczonych grzybów, 1 łyżeczka soli, 1 płaska łyżka cukru, 5 małych cebulek, 3-4 liście laurowe, kilkanaście ziaren pieprzu, 1 szklanka octu 5%, 1 łyżka stołowa majeranku
Sposób wykonania:
Świeże grzyby oczyścić, wypłukać, odsączyć i dusić razem z obraną cebulą we własnym sosie ok. 1,5 godziny, ciągle mieszając aby się nie przypaliły. Następnie ostudzić, włożyć do przygotowanego słoja i zalać ostudzonym octem, zagotowanym z przyprawami. Słoje zakryć celofanem i przechowywać w chłonnym lub zagotować w słoiku. Podawać do sałatek, ostrzejszych sosów oraz zimnych przekąsek.
Kapuśniak Bysławski
Składniki:
2-3l wody, 1kg kapusty kiszonej, 1 kg kości wieprzowych lub podrobów, 1 kg ziemniaków, boczek wędzony, majeranek, cebula, ziele angielskie, liść laurowy, włoszczyzna, sól
Sposób przygotowania:
Do garnka wkładamy kiszoną kapustę, kości lub podroby, włoszczyznę i przyprawy. Zalewamy wodą i gotujemy. Ziemniaki obieramy i kroimy w kostkę, gotujemy do miękkości w osobnym garnku. Gdy kapusta zmięknie, dodajemy do zupy ugotowane ziemniaki. Na patelni podsmażamy pokrojony w kostkę boczek i poszatkowaną cebulę. Dodajemy do zupy. Na koniec doprawiamy do smaku.
Syrop z pędów sosny
Pędy o długości od 10 do 15 cm zrywamy ze sosenek w wieku do 10 lat. Z reguły zbioru dokonujemy w drugiej połowie maja, podczas tzw, czyszczeń drzewek przeznaczonych na wycinki. Na jedną porcję zrywamy ok 2 kg. Pędy płuczemy pod bieżącą wodą i zalewamy, gotujemy przez ok 45min. Po ostudzeniu zlać około 1,5 litra wywaru i dosypać ok 20 dag cukru oraz dodać sok z dwóch cytryn. Wszystko gotować na małym ogniu ok 2,5 godziny. Aby syrop był gęsty i ciemno bursztynowy dodać szklankę cukru i gotować jeszcze trochę.
Zrywanie pędów sosnowych jest zabronione w uprawach leśnych bez zgody właściciela.
Przepisy na dania regionalne od KGW Lubiewo
Zupa Lubiewskie zaklepionki
Składniki:
Ziemniaki, okrasa z gęsi, śmietana, mąka, liść laurowy, ziele angielskie, ogórek kiszony
Sposób przygotowania:
Wszystkie składniki oprócz ogórka zalać wodą i zagotować. Gdy ziemniaki będą miękkie, zaciągnąć mąką rozrobioną z wodą. Na końcu zabielić śmietaną. Podawać z ogórkiem kiszonym pokrojonym w kostkę.
Przepisy na dania regionalne od KGW Minikowo
Gęsia kiszka
Składniki:
Skórki z gęsich szyj, okrasa z gęsi, mąka żytnia, kapusta kwaszona.
Sposób przygotowania:
Okrasę podsmażyć i wymieszać z mąką. Nadziać skóry z gęsiej szyi farszem i zszyć z obu stron. Ugotować w kapuście do miękkości.
Kanie smażone
Składniki:
Suszone kapelusze kani, mleko, jajko, bułka tarta, olej
Sposób przygotowania:
Kapelusze moczyć w mleku ok 2 godzin. Następnie maczać w jajku i bułce. Smażyć do zrumienienia.
Żurawina w miodzie
Składniki:
1 kg oczyszczonych owoców żurawiny, ok 1,4 kg cukru, 0,5 l wody, miód
Sposób przygotowania:
Zebraną żurawinę rozłożyć na gazetach na strychu, po pierwszych przymrozkach przebrać, zostawić tylko dorodne, okrągłe owoce. Smażyć w syropie z cukru i wody przez ok 30 minut, odstawić na 12 godzin. Następnie znowu smażyć, aż owoce staną się szkliste. Owoce odsączyć, podsuszyć na blaszce w piekarniku, aż z wierzchu będą suche, a w środku wilgotne. Tak przygotowanymi napełniamy mały słoik i zalewamy miodem. Nie pasteryzować. Przechowywać w chłodnym miejscu.
Przepisy na dania regionalne od KGW Sucha
Jarmuż z komosy
Kilka garści listków lebiody oparzyć, posiekać. Ugotować żeberka albo skórki od słoniny z kaszą jęczmienną, wrzucić lebiodę. Można zrobić zasmażkę ze słoniny i cebuli. Podawać z ziemniakami tuczonymi ze skwarkami na wierzchu.
Przepisy KGW Bysław na dania certyfikowane: Marka Lokalna Bory Tucholskie
Zupa grzybowa z ziemniakami – 2012r.
Składniki:
Kości wieprzowe, 3 garści suszonych grzybów (ok 4 dag), 5 ziemniaków, sól, pieprz, ziele angielskie, marchew, cebula, śmietana, nać pietruszki
Sposób przygotowania:
Grzyby suszone zalewamy wodą, najlepiej wieczorem dnia poprzedniego. Kości umieszczamy w garnku, zalewamy wodą dodajemy przyprawy – gotujemy. Marchew siekamy w drobną kostkę i dodajemy do garnka, tak samo pietruszkę. Z wywaru wyjmujemy kości i dodajemy obrane, pokrojone w kostkę ziemniaki, grzyby suszone (zalewę od grzybów zostawiamy). Gotujemy zupę ok 20 minut. Zaciągamy całość mąką pszenną rozbełtaną z odrobiną wody. Dodajemy do smaku przyprawy i wg uznania zalewę od grzybów. Na końcu zabielamy odrobiną śmietany.
Powidła z bani – dyni – 2014r.
Składniki:
Ok 2 kg bani, 1 kg cukru, 0,5 l wody, 1 opakowanie żelatyny, 3-4 jabłka kwaskowate
Sposób przygotowania:
Banię kroimy na pół, wybieramy pestki i miąższ. Później kroimy ją na ósemki, obieramy ze skóry, kroimy w kostkę. Wrzucamy do garnka. Jabłka obieramy ze skóry i usuwamy gniada nasienne. Kroimy w kostkę i dodajemy do bani. Zalewamy ok 0,5 l wody i gotujemy aż powstanie jednolita masa. Następnie stopniowo dodajemy cukier rozpuszczając go w bani. Mieszamy często, pilnując, żeby się nie przypaliło. Po ugotowaniu do gorącej bani dodajemy opakowanie żelatyny i mieszamy do rozpuszczenia. Dżem przekładamy do wyparzonych słoików i dokładnie zakręcamy. Pasteryzujemy całość ok 10 minut i odstawiamy do wystygnięcia.
Pierożki babuni – 2010r.
Składniki:
– na ciasto:
1 kg mąki pszennej, sól, jajka, woda przegotowana
– farsz 3 rodzaje:
1. 0,5 kg sera białego, sól, pieprz, mała cebula,
2. 0,5 kg kapusty kwaszonej, kilka suszonych grzybów, olej, sól, pieprz
3. 0,5 kg mięsa drobiowego lub wieprzowego lub boczku – mielonego, sól, pieprz, mała cebula.
Przygotowanie farszu:
- Około 0,5 kg twarogu najlepiej swojskiego rozdrabniamy, solimy, dodajemy pieprz i cebulę drobno posiekaną.
- Około 0,5 kg Kapusty kwaszonej drobno kroimy, dodajemy posiekane suszone grzyby (wcześniej namoczone). Doprawiamy solą i pieprzem. Całość smażymy na patelni.
- Ok 0,5 kg Mięsa drobiowego lub mięsa mielonego albo zmielony boczek doprawiamy solą, pieprzem, czosnkiem i drobno posiekaną cebulą.
Do sporej blaszanej miski przesiewamy mąkę i sól, dobrze mieszając. Wodę zagotowujemy i gorącą dodajemy do mąki, mieszamy wszystko drewnianą szpatułką, wyrabiając ciasto. Smakujemy, czy jest odpowiednio słone, doprawiamy wg uznania. Ciasto wyrabiamy dalej na drewnianej stolnicy rękoma, aż stanie się lekko puszyste. Kroimy całość na kawałki. Każdy kawałek oprószamy mąką, rozwałkowujemy na ok 0,5cm i szklanką wyciskami krążki. Na środku każdego krążka dodajemy ok 1 łyżeczkę farszu. Brzegi delikatnie zwilżamy i zaciskamy. Ulepione pierożki gotujemy w osolonej wodzie, aż do ich wypłynięcia na powierzchnię. Pierogi można dodatkowo podsmażyć na patelni. Podajemy ze śmietaną i cukrem lub tłuszczem z cebulką i skwarkami. Z 1 kg mąki otrzymamy ok 40 szt. pierogów.
Historia KGW w Bysławiu
KGW Bysław utworzone zostało we wrześniu 1945r. Założycielką oraz pierwszą przewodniczącą była Pani Papierowska. Działalność na rzecz KGW prowadziła przez okres 4 lat. W swojej początkowej formie koło liczyło ok 20 członków. Podejmowano szerokie działania na rzecz gospodarstwa domowego – spotkania dotyczyły pieczenia, gotowania, szycia, a nawet pielęgnacji dzieci. Organizowano także tzw. potańcówki, podczas których degustowano przyrządzanie przez członków potrawy. W 1950r. na przewodniczącą Koła obrano Panią Marię Kobierowską – aktywną pracownicę Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej i członkinię PZPR. Swoją pracą zmobilizowała kolejne kobiety do wstąpienia do Koła. W latach 50- tych organizacja liczyła ok 35 członków. Z wypowiedzi osób ówcześnie żyjących wynika, że koło działało bardzo prężnie, organizując m.in. wycieczki krajoznawcze, święto plonów (dożynki), spotykano się często przy wspólnej kawie i aktywnie współzawodniczono z sąsiednimi kołami. W kolejnych latach ster na kołem obierały kolejne członkinie m.in. Pani Władysława Luterak, Zofia Górka, Zofia Zbielska, Helena Jaszkowska, Helena Milczewska oraz Barbara Wysocka. Koło prowadziło szeroko zakrojoną działalność organizując m.in. wypożyczanie artykułów gospodarstwa domowego, rozprowadzanie piskląt, kurcząt, gęsi i kaczek, kursów kroju i szycia, kursów tkackich, kursów haftu, kursów gotowania oraz pieczenia, przygotowywanie wystaw kulinarnych , współorganizacja zabaw i festynów, organizacja półkolonii dla dzieci oraz uroczystości takich jak dzień dziecka, dożynki, wycieczki, pogadanki z przedstawicielami m.in. służby zdrowia, pracownikami Banku czy Urzędu Gminy. Od 21.03. 1991r. przewodniczącą Koła jest Pani Jadwiga Pik, która po dziś dzień aktywnie działa na rzecz koła. Od 1991r. prowadzone są Kroniki Koła, spisywane przez jej przewodniczącą. Wcześniejsze kroniki według informacji udzielonej przez P. Pik, uległy zniszczeniu. Dzięki nim, możemy dowiedzieć się, że Koło KGW Bysław aktywnie działa na rzecz członków i lokalnej społeczności, włączając się z organizację każdej większej sołeckiej imprezy. Przez lata Panie z KGW zorganizowały niezliczoną ilość uroczystości dla dzieci, mam, ojców, dziadków i seniorów. Zwiedziły Polskę podczas licznych pielgrzymek i wycieczek. Brały udział w licznych przeglądach, festynach, konkursach i konkursach kulinarnych, podczas których firmowały swoją małą Ojczyznę oraz region Borów Tucholskich. Od 2018r. Stowarzyszenie otrzymało odrębną osobowość prawną. Obecnie przewodniczącą koła jest Pani Maria Groszewska.
